سفارش تبلیغ
صبا ویژن



پژوهش در سوره حج (آیه 61) - پژوهش در تفسیر

آیه 61 سوره حج:

    "ذَالِکَ بِأَنَّ اللَّهَ یُولِجُ الَّیْلَ فىِ النَّهَارِ وَ یُولِجُ النَّهَارَ فىِ الَّیْلِ وَ أَنَّ اللَّهَ سَمِیعُ بَصِیرٌ"(61)

این( یارى) بخاطر آن است که خدا شب را در روز وارد مى‏کند، و روز را در شب وارد مى‏کند و (براى)اینکه خدا شنواى بیناست. (61)

"ولج":ولوج بمعنى دخول است. راغب دخول در جاى تنگ گفته است‏.مراد کوتاه و بلند شدن شبها و روزهاست.

"سمیع":شنوا. از اسماء حسنى است.

"بَصَر": (بر وزن فرس) قوه بینائى‏/ بصیر:بینا

 

تفسیر:

 [تعلیل نصرت دادن به مظلوم، به حق بودن خداوند و عموم قدرت او عز و جل‏]

مشار الیه به کلمه" ذلک" بنا بر آن معنایى که ما براى نصرت کردیم پیروزى مظلوم است که بر ظالم خود دست قانونى یافته و عقابش نموده است و معنایش این است که: این نصرت به سبب آن است که سنت خدا بر این جریان یافته که همواره یکى از دو نفر متضاد و مزاحم را بر دیگرى غلبه دهد. 

همانطور که همواره روز را بر شب، و شب را بر روز غلبه مى‏دهد، و خدا شنواى گفته‏هاى ایشان و بیناى اعمال ایشان است پس مظلوم را که حقش از دست رفته مى‏بیند و آه و ناله‏اش را مى‏شنود و او را یارى مى‏کند.  . زیرا جائى که این همه کرات بى‏شمار که کره ماه و خورشید از جمله آنهایند در این فضاى لایتناها به قدرت بى‏منتهاى او مشغول انجام وظیفه باشند و شب و روز این جهان از نظم و انتظام و سیار و ثابت بودن آنها به وجود بیایند نصرت و یارى نمودن افراد مؤمن براى یک چنین خدائى و یک چنین قدرتى چندان اهمیتى ندارد.

" یولج الیل...":اشاره به شب و روز در فصول مختلف سال است که از یکى کاسته و به دیگرى افزوده مى‏شود، اما این احتمال نیز وجود دارد که اشاره به مساله طلوع و غروب آفتاب باشد که به خاطر شرائط خاص جو (هواى اطراف زمین) این امر به صورت ناگهانى انجام نمى‏گیرد، بلکه از آغاز طلوع فجر، اشعه آفتاب به طبقات بالاى هوا

مى‏افتد و آهسته آهسته به طبقات پائین منتقل مى‏شود، گویى روز تدریجا وارد شب مى‏گردد، و لشکر نور برسپاهیان ظلمت چیره مى‏شود، و بعکس هنگام غروب آفتاب نخست نور از قشر پائین جو برچیده مى‏شود و هوا کمى تار مى‏گردد و تدریجا از طبقات بالاتر، تا آخرین شعاع خورشید برچیده شود و لشگر ظلمت همه جا را تسخیر کند، و اگر این موضوع نبود، طلوع و غروب آفتاب در یک لحظه زود گذر انجام مى‏گرفت و انتقال ناگهانى از شب به روز و روز به شب هم از نظر جسمى و روحى براى انسان زیانبار بود، و هم از نظر نظام اجتماعى این تغییر سریع و بى مقدمه مشکلات فراوان به وجود مى‏آورد.

در ترجمه بیان السعاده امده :

 داخل مى‏کند شب قصاص گیرنده را در جاى روز عفو، یا شب ظلم داخل در روز عدل مى‏کند، یا از شب رذیلت‏ها مى‏کاهد و به بروز فضایل اضافه مى‏کند.

آنچه در عالم طبیعت مى‏گذرد مثلى است زنده که امّتها نیز بدان مى‏گذرند، پس یک بار جریان تاریخ کافران فاجر را درهم مى‏نوردد و مؤمنان جام انتقام خود را بر آنها فرو مى‏ریزند و جامعه چنان که بود مؤمن مى‏شود، ولى این وضع دیرى نمى‏پاید و از بین مى‏رود و متلاشى مى‏شود و دیگر بار جامعه کافر و فاجر مى‏گردد. بدین سان امّتها از پى یکدیگر مى‏آیند تا خداوند به دوستداران صالح خود اجازه مى‏دهد براى از بین بردن جاهلیّت و گمراهى از سرتاسر زمین انسانیت قیام و اقدام کنند.

صاحب احسن الحدیث چنین اورده :" ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْل" : این نصرت براى آنست که خدا ضدى را با ضدى دیگر دفع مى‏کند و از بین مى‏برد، چنان که روز را با شب و بالعکس از بین مى‏برد.

"وَ أَنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیر":تقاضاى کمک مؤمنان را مى‏شنود، و از حال و کار آنها آگاه است، و در موقع لزوم، لطفش به یارى آنها مى‏شتابد، همانگونه که از اعمال و نیات دشمنان حق با خبر است.

 

نکته ها: 

1 )مشت، نمونه‏ى خروار است. قدرت و علم خدا در تغییر شبانه روز، نشانه‏ى قدرت او بر نصرت بندگان است.

 2) تغییرات شب و روز تصادفى نیست و تدبیر امور جهان، مدبرى حکیم و دانا دارد.

عَن اَمیرِالمُومِنین عَلیهِ السَلام:

"اَلحَمدُ لِلّهِ الذِی لَم تَسبِقُ لَهُ حالٌ حالاً... وَ کُلُ یَسمَعُ غََیرُهُ یَصَمُّ عَنِ اللَطیفِ الاَصواتِ و یُصِمُّهُ کَبیرها و یَذهَبُ عَنهُ ما بَعدَ مِنها کُلُّ بَصیرِ غَیرُهُ یَعمی عَن خِفِّیِ الاَلوان و لَطیفِ الاَجسام[1]"

حمد و سپا س خداوندی را سزاست که هیچ صفتی بر صفت دیگر او پیشی نگرفته و هر شنونده ای را غیر او آوازهای بسیار بلند کر می گرداند و آوازهای آهسته ودور را نمی شنود وهر بینایی غیر او رنگهای پنهان واز اجسام لطیفه نابیناست.



[1]      نهج البلاغه ،خطبه64،بند 4.

 



نویسنده : قرآن پژوه » ساعت 11:15 صبح روز جمعه 91 خرداد 12